Twaalf in een dozijn

door René Olthof

Spelen in Breda tegen De Variant is een twijfelachtig genoegen. Je loopt het risico dat hun middenbord of in sommige gevallen zelfs hun staartbord sterker is dan je eigen kopman en de keren dat een Nederlandse ploeg de Bredanaars in de afgelopen 12 jaar verslagen heeft zijn op de vingers van één hand te tellen. Na Panfox, Ordina, ZZICT stomen Verstappen & Co nu met U-Boat Worx als sponsor op naar hun twaalfde landstitel in totaal en elfde op rij.
Daarmee staan ze op de derde plaats in de eeuwige ranglijst van Clubkampioenen van Nederland, achter VAS (en VAS 2!) met 23 (voornamelijk tussen 1934/35 en 1964/65) en Volmac Rotterdam met 18 (voornamelijk tussen 1975/76 en 1992/93).

Rots in de branding
Verstappen, vroeger ondersteund door Puck Leijnen en recentelijk meer door Robert Klomp, krijgt mijns inziens niet helemaal de credits die hij verdient voor de inspanningen die hij zich getroost voor het Nederlandse clubschaakleven. Het moge duidelijk zijn dat ik niet bepaald een fan ben van zijn insteek – vooral het feit dat het opbouwwerk bij de jeugd zwaar verwaarloosd wordt stelt mij zeer teleur – maar dat laat onverlet dat De Variant door de jaren heen ook goed werk heeft verricht. Het is immers niet zo, dat er maar één juiste weg is – vele wegen leiden naar Rome. En voor Henk is dat via topschaak en topschakers. Een segment in de markt, waar velen een mening over hebben, maar waar slechts weinigen zich daadwerkelijk voor inspannen. Een segment ook, waar weinig eer aan de behalen valt, want iedereen ziet de favoriet graag verliezen tegen de onderhond. Verliezen, daar houdt Verstappen echter niet van, en dus zorgt hij ervoor dat het ook maar zelden gebeurt.

Wat weinigen weten is dat De Variant als club al in 1946 is opgericht. Eind jaren zeventig aan een opmars begonnen vanuit de tweede klasse van de NBSB met spelers als Frans Borm, Jaap Vogel, Leo Hofland en na een jaar ook Jef Boeij. Vervolgens in minder dan 10 jaar tijd opgeklommen naar de Hoofdklasse en nu staat De Variant als een rots in de branding aan de top van de clubschaakpyramide van Nederland. Als opvolger van (Desisco)-Watergraafsmeer en vooral (Volmac)-Rotterdam, dat zo’n vijftien jaar aan de macht is geweest, slechts onderbroken door het nietige Charlois in het seizoen 1972/73 en Eindhoven (1983/84).
Clubhoogtepunt is zonder twijfel het winnen van de Europacup voor clubteams in 1998.
Chelsea
Er is altijd al veel kritiek geweest op wat wij tegenwoordig de Chelsea-aanpak plegen te noemen: met behulp van een gulle geldgever de markt afgrazen en alles en iedereen opkopen. Ja, zo kan ik het ook, hoor je dan.
Nou, zo makkelijk is dat niet. Hilversum, dat ook over fondsen beschikt, is het in ieder geval nog nooit gelukt de titel te bemachtigen. Onder de hoede van Loek van Wely (voorheen Variant) en met de jeugdtroika Stellwagen-Smeets-l’Ami in de gelederen lijkt HSG nu eindelijk het juiste pad te bewandelen, maar read my lips: vlak de Brabantse titelhouder niet uit!
Wat hebben andere clubs eraan, is een ander verwijt. Ik ben de laatste om te ontkennen dat het geld niet anders (‘beter’) besteed zou kunnen worden, maar zo zit de wereld niet in elkaar. Het is geen vrij besteedbaar geld, waarvan ‘democratisch’ vastgesteld kan worden waar het uitgegeven aan wordt.
Neem HMC Calder. Ons doel is om onze eigen kweek een platform te verschaffen op het hoogste nationale niveau. Zodoende mocht Niels Ondersteijn vorig seizoen in de play-offs aantreden tegen Erik van den Doel. Die legt toch zo’n 300+ ratingpunten meer in de schaal. Gevolg: helemaal geveegd in de opening. Maar ook: lesje geleerd, en nadien met dezelfde variant spelers met een hogere rating verslagen. Kijk, daar gaat het om.

Ginneken
Enfin, de wedstrijd zelf.
Was het wel een wedstrijd? Jazeker!

Tussendoor kunt u hier de partijen naspelen

Er waren twee partijen vooruitgespeeld. In een onvervalste kraker België-Duitsland gingen de HMC-Belgen met 2-0 ten onder. Geert geruisloos en Daniël met een luide knal. Hij koos op zet 15 voor een ambitieus pionoffer waar het simpel dekken een saaie stelling tot gevolg had gehad. Met honderden ratingpunten meer nam zwart de handschoen graag op. Objectief wellicht aanvechtbaar, maar een enorme misser op zet 18 toonde het gelijk van de beslissing van Buhmann aan. Eén tussenzet en het witte bouwsel stortte ter plaatse in elkaar.

Zaterdag. Op naar Ginneken en haar knusse markt. Het Belgisch Bier Café van Moeke was snel gevonden, evenals de speelgelegenheid ‘In den Achtersael’ een paar huizen verderop. De Variant is waarschijnlijk een enige Meesterklassevereniging die nog met (zij het nieuwe) analoge klokken speelt. Het was stervenskoud, iets waar de thuisspelers overigens meer over klaagden dan de gasten.
Jassen aan - het is steeds hetzelfde liedje met clubschaak in Nederland. Op de een of andere manier nemen wij onszelf niet serieus. Hoe kun je nou in zo’n omgeving topsport bedrijven? Je hebt Timman in huis, maar geen publiek, geen publiciteit. Niets. En maar afgeven op de media dat er geen aandacht voor het schaken is. Wij zouden er veel mee winnen als 5 procent van het budget van Meesterklasseclubs besteed zou worden aan zaken om het schaken heen: speelzaal, faciliteiten, publiciteit. Is dat nou echt te veel gevraagd?

Nadat Timman vooraf gehoord had van de 2-0 voorsprong was zijn plan snel getrokken. Een ander oud-kampioen van Nederland volgde zijn voorbeeld en zodoende was doel 1 van HMC Calder al na twee uur spelen bereikt: geen herhaling van de uitglijder tegen HSG vorig seizoen.
Anderhalf uur later was de situatie nog min of meer ongewijzigd en wat ik zag beviel mij wel als captain van HMC. 3-1 achter, maar aan de resterende 6 borden was nog nergens het evenwicht beslissend verbroken en her en der zat er zelfs muziek in onze stellingen. Welling bijvoorbeeld, de avond tevoren terug gekomen van een open toernooi in Gibraltar, bond de strijd aan met Frans Cuijpers, strijdmakker uit vroegere Eindhovense tijden. Misschien een piepklein voordeeltje, maar naar eigen oordeel te weinig om in de tijdnoodfase een winstpoging te wagen. Remise.

De tijdnoodfase
Vlak daarna barstte de hel los. Feygin had na een hyperscherpe opening een pion gewonnen, maar dat had hij wellicht beter niet kunnen doen, want de twee lopers van Rafael Fridman beheersten het bord. Feygin kwam in tijdnood en uiteindelijk ging hij op zet 36 in zo goed als verloren stelling door zijn vlag. Op het bord ernaast kondigde zich ook een tijdnoodduel aan tussen Chuchelov en Klovans, terwijl Movsesian daar weer naast zijn voordeel in tijdnood aan het verspelen was tegen Saltaev. Zou de spanning terugkeren in de wedstrijd?
Helaas niet. De staart van Breda sloeg onmiddellijk terug. Hoogendoorn en iets later Blees maakten optimaal gebruik van de dodelijke cocktail van elo-overwicht, betere stelling en tijdvoordeel. Van 3,5-2,5 naar 5,5-2,5 in het tijdbestek van luttele minuten.
Hiervan waren Chuchelov en Klovans niet op de hoogte. Met de vlaggen op vallen stampten zij er zo’n kleine 20 zetten uit. Minstens tien daarvan verdienden het predicaat fout of slecht, en bij enkele was het nog veel erger met als hoogtepunt mat in één. Gemist door beide kanten! Wie Fritz op het fragment loslaat kan smullen van zoveel missers. O ja, Klovans, jaargang 1935, dus 70 jaar jong, won en Chuchelov droop af.
Movsesians aarzelend optreden in tijdnood had Saltaev optimaal uitgebuit en inmiddels stond hij zo goed als gewonnen. Zijn eigen veertigste zet hield echter ernstig tijdverlies in en in het volgende uur koos hij bovendien een verkeerd plan. De twee torens op de tweede rij bleken grotendeels krachteloos. Dat kon niet gezegd worden van het centrale bolwerk van Movsesian. Uiteindelijk overzag Saltaev zelfs een mattruc. Een kleine deceptie na een goed gespeelde wedstrijd.
HMC Calder is eervol ten onder gegaan. De topborden, gemiddeld toch zo’n 100 punten zwakker, wonnen zelfs. Dat was de vorige keer tegen Rotterdam ook al.


Persoonlijke uitslagen
Jan Timman (z) - Felix Levin (w) rem
Sergei Movsesian – Mikhail Saltaev 1-0
Vladimir Chuchelov – Janis Klovans 0-1
Michael Feygin – Rafael Fridman 0-1
Frans Cuijpers – Gerard Welling rem
Fabian Döttling – Geert van der Stricht 1-0
Rainer Buhmann – Daniel Vanheirzeele 1-0
Joost Hoogendoorn – Niels Ondersteijn 1-0
Rini Kuijf – Paul Span rem
Albert Blees – Willem Muhren 1-0